148
Kronik HCV
olarak karaciğerde yağlanma olabilmektedir. Bunlardan bağımsız olarak
hastanın kilo alması fibrozun ilerleyişini hızlandırmaktadır. Ayrıca yüksek ko-
lesterollü diyetin karaciğer yağlanması ve fibrozun ilerleyişini artırdığı, statin
kullanımının ise fibrozu yavaşlattığı gösterilmiştir. Dolayısıyla fibrozun iler-
leyişi, KHC hastalarının ağır olmayan egzersiz yapması, kontrollü kilo ver-
mesi ve diabetes mellitus ile hiperlipideminin kontrol altında tutulması ile
yavaşlatılabilir. Karaciğerde demir birikimi de fibrozu hızlandırabilir. Ancak
karaciğerde demir konsantrasyonunun azalmasının tedaviye yanıt ve fibroz
gelişimi üzerine etkisi yoktur. Alkol kullanımı fibrozun ilerleyişini tetikleyen
en önemli çevresel faktörlerden biridir. Alkol hepatite, yağlanmaya ve kara-
ciğerde demir birikimine neden olarak fibrozun ilerleyişini hızlandırabilir. Bu
etki düşük dozlarda bile (<20 gr/gün) görülmektedir. Ayrıca alkol HCV’nin
replikasyonunu da artırmaktadır. Dolayısıyla KHC hastaları kesinlikle alkol
almamalıdır. Marihuana kullanımı da muhtemelen hepatik kanabinoid re-
septörlerin sitimülasyonu üzerinden karaciğerde yağlanmaya neden olarak
fibrozun ilerleyişini hızlandırmaktadır. Sigara kullanımı fibroz ve HCC riskini
artırmaktadır. Bu nedenle sigara kullanan KHC’li hastalara sigarayı bırakma-
ları şiddetle önerilmelidir. Düzenli günlük kahve tüketimi (günde 3 kupa bar-
dağı veya daha fazla) fibrozun gelişimini yavaşlatır ve hepatosellüler kanser
riskini azaltır. D vitamini yetmezliği (<10 ng/ml) ilerlemiş fibrozla ilişkilidir. İm-
münsüpresif hastalarda (hipogamaglobülinemi, HIV ile koenfekte, karaciğer
transplantasyonu veya kemik iliği transplantasyonu vb) immünsüpresyonu
olmayanlara göre siroz gelişimi daha kısa sürede gerçekleşmektedir. Bir
çalışmada kan yoluyla bulaşmada fibrozun, diğer yolla bulaşma olanlara
göre daha hızlı ilerlediği öne sürülmüş ise de, başka çalışmalarla bu durum
kanıtlanmamıştır.
Yüksek transaminaz düzeyleri klinik pratikte sıklıkla karaciğerde nekro-
enflamasyon varlığının bir göstergesi olarak kullanılmaktadır, yüksek alanin
aminotransferaz (ALT) düzeylerine sahip KHC’li hastalarda fibrozun ilerleyişi,
normal ALT’li KHC’lilere göre daha hızlıdır. Ancak normal ALT düzeyleri fibro-
zun ilerlemediği anlamına da gelmemektedir, çünkü normal ALT’li hastaların
%20’sinde orta-şiddetli fibroz görülmektedir.
Bazı viral faktörlerle hepatit C enfeksiyonu progresyonunun ilişkili olduğu
bildirilmiştir. Genotip 1 ile ilgili veriler tartışmalıdır. Genotip 2’de sık hepatitik
atak olması, genotip 3’ün de çoğu zaman steatozla birlikte olması nedeniyle
siroza ilerlemenin daha sık olduğu ileri sürülmüştür. Ayrıca birden fazla ge-
notiple enfekte olanlarda fibroz gelişiminin daha hızlı olduğu rapor edilmiş-
